Wat is Social Return on Investment (SROI)?

Sinds 1 juli 2011 wordt Social Return on Investment (SROI) door de overheid als voorwaarde opgenomen bij aanbestedingen van werken en diensten van meer dan €250.000. De reden hiervoor is dat iedereen moet kunnen meedoen in de samenleving, en daarom heeft iedereen recht op betaald werk. Dat geldt ook voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Maar wat is SROI precies? En hoe kun je als bedrijf aan de SROI verplichting voldoen?

De betekenis van Social Return on Investment (SROI)

Het aandeel van een bedrijf in sociaal ondernemerschap: dat is de betekenis van Social Return on Investment (SROI) in het kort. Letterlijk betekent SROI ‘iets teruggeven aan de samenleving’. Het opleiden van mensen om de afstand tot de arbeidsmarkt kleiner te maken, het aanbieden van arbeidsplaatsen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en het bijdragen aan sociale projecten zijn allemaal activiteiten die onder de betekenis van SROI vallen.

Wat is SROI?

SROI is een aanpak van de overheid om via het aanbestedingsbeleid meer werkgelegenheid te creëren voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Als een bedrijf een opdracht krijgt van de overheid (Rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen of semi-overheidsorganisaties), dan kunnen daar sociale voorwaarden aan worden gesteld. Want bij het verstrekken van opdrachten kunnen inkopers van overheden de opdrachtnemer verplichten om mensen in te zetten bij de uitvoering van de opdracht die het om uiteenlopende redenen lastig vinden om een reguliere baan te vinden. SROI wordt dan als contractvoorwaarde gesteld bij het gunnen van een opdracht in het aanbestedingsproces. Dit houdt in dat een bedrijf zich bij een aanbesteding moet verdiepen in de eisen die worden gesteld op het gebied van social return en hoe deze ingevuld kunnen worden.

Door bijvoorbeeld werkplekken, leer-werkbanen en stageplekken aan te bieden, neemt de werkgelegenheid voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt toe en worden kwetsbare groepen bij de arbeidsmarkt betrokken. Op deze manier levert een investering vanuit de overheid een sociale winst op en wordt er een meerwaarde voor de maatschappij gecreëerd. Daarbij geldt wel dat SROI niet mag leiden tot het verdringen van reguliere arbeidsplaatsen.

SROI beleid verschilt per gemeente

Er is geen landelijk uniform beleid voor social return. Dit betekent dat gemeenten zelf beleid maken dat past bij de doelen en ambities die zij hebben op het gebied van social return. De inzet van SROI kan bijvoorbeeld gericht zijn op de volgende doelstellingen:

• Vergroten van (arbeids-)participatie voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, bij voorkeur inwoners uit de regio;
• Voorkomen en verminderen van vroegtijdige schooluitval;
• Verbinden van onderwijs en arbeidsmarkt;
• Duurzaam inkopen;
• Besparen op uitkeringen;
• Sociale werkvoorzieningsbedrijven helpen om inkomsten te genereren.

Wie vallen onder de SROI doelgroep?

De SROI doelgroep bestaat uit mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. De doelgroep is breed en bestaat onder andere uit langdurig werkzoekenden, herintreders, jonge werkzoekenden (18-27 jaar) met weinig opleiding, en mensen met psychosociale problemen of een arbeidshandicap.

Wie onder de SROI doelgroep valt, verschilt per gemeente. Specifiek kan SROI zich richten op bijvoorbeeld de volgende doelgroepen:

• Uitkeringsgerechtigden volgens de Participatiewet;
• Werkzoekende niet-uitkeringsgerechtigden (NUG) die vallen onder de Participatiewet en langer dan drie maanden werkloos-werkzoekend zijn;
• Uitkeringsgerechtigden volgens de WW (langer dan drie maanden werkloos-werkzoekend), Wajong, WIA en WAO;
• Personen met een WSW-indicatie;
• Personen die vallen onder het doelgroepregister van het UWV;
• Personen met een beschutte werkplek (een betaalde baan in een aangepaste omgeving);
• Leerlingen Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) en Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL);
• Leerlingen Voortgezet Speciaal Onderwijs (Vso) en Praktijkonderwijs (Pro);
• Vroegtijdig schoolverlaters.

Hoe kun je als bedrijf de SROI verplichting invullen?

Tegenwoordig zijn er binnen de Rijksoverheid twee werkwijzen voor de uitvoering van SROI. Tot 2017 was het de standaard dat 5% van de opdrachtsom of loonsom werd besteed aan SROI bij opdrachten met een waarde van meer dan €250.000. Sinds 2018 is er binnen de social return verplichting meer ruimte om sociale impact te maken.

Klassieke werkwijze: SROI 1.0

De traditionele SROI eis is de inzet van een medewerker met een afstand tot de arbeidsmarkt op de opdracht die door de aanbestedende partij is gegund aan de opdrachtnemer. Bij deze toepassingsvorm wordt SROI als contractvoorwaarde opgenomen in aanbestedingen boven de €250.000. Een opdrachtnemer kan bijvoorbeeld worden verplicht om een bepaald percentage – vaak tussen de 2 en 5% - van de loonsom of opdrachtsom of een aantal arbeidsuren in te zetten. Denk bijvoorbeeld aan een opdrachtnemer die 5% van de loonsom inzet met stageplekken en op deze manier zorgt voor werkervaringsplekken voor jongeren.

Maatwerk voor Mensen: SROI 2.0

De werkwijze Maatwerk voor Mensen biedt inkopers meer mogelijkheden om invulling te geven aan SROI. Deze vorm van SROI biedt uitkomst als de voorkeur uitgaat naar maatwerk in plaats van standaard. Voorbeelden om door middel van maatwerk invulling te geven aan de SROI verplichting zijn het kopen van producten bij een sociale werkplaats of het geven van trainingen en voorlichtingen aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt om de kans op het krijgen van een baan te vergroten.

Hoe kun je de waarde van de SROI activiteiten bepalen?

Er zijn gemeenten en arbeidsmarktregio’s die gebruikmaken van de Bouwblokkenmethode en Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO) om de financiële waarde te bepalen van werkzaamheden die binnen de social return verplichting worden ingezet. Hiermee kunnen opdrachtnemers bepalen hoe zij invulling geven aan de social return verplichtingen.

Bouwblokkenmethode

Binnen de Bouwblokkenmethode wordt elke doelgroep gekoppeld aan een financiële waarde dat is gebaseerd op de afstand tot de arbeidsmarkt van de doelgroep en de inspanning die de opdrachtnemer moet verrichten om deze doelgroep aan een betaalde baan te helpen. Iedere gemeente kan andere eisen stellen aan de invulling van de blokken (bijvoorbeeld welke doelgroepen er in aanmerking komen) of andere waarden toekennen aan de doelgroepen. 

Binnen deze methode kan de opdrachtnemer zelf kiezen uit de verschillende bouwblokken om zo tot een invulling van de social return verplichting te komen die gelijkstaat aan het afgesproken percentage van de opdrachtsom. Met deze methode hebben opdrachtnemers de vrijheid om social return in te vullen op een manier die passend is bij het bedrijf.

Een voorbeeld van SROI activiteiten

Stel dat je als werkgever een opdracht van een gemeente krijgt met een opdrachtsom van €800.000 en er een SROI verplichting van 5% van de opdrachtsom is, dan dient een bedrag van €40.000 als SROI verplichting te worden ingevuld.

Past het voor de opdrachtnemer om fulltime iemand in dienst te nemen die onder de Participatiewet valt en koppelt de betreffende gemeente hieraan een inspanningswaarde van €40.000, dan is dit een manier om aan de SROI verplichting te voldoen.

Om twee voorbeelden te zien van hoe de Bouwblokkenmethode eruit kan zien, klik hier.

Prestatieladder Sociaal Ondernemen

De Prestatieladder Sociaal Ondernemen (PSO) is een meetinstrument en keurmerk dat inzichtelijk maakt in welke mate een organisatie sociaal onderneemt en werk biedt aan mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Sommige overheden bieden een PSO-trede aan als bouwblok. De PSO bestaat uit vijf prestatieniveaus. Afhankelijk van de behaalde trede van de opdrachtnemer wordt compleet voldaan aan de social return verplichting of wordt een korting op de verplichting verstrekt.

Hoe wordt SROI gecoördineerd en geregistreerd?

Sommige overheden hebben social return accountmanagers, coördinatoren of adviseurs aangesteld die het social return proces begeleiden en monitoren. Maar het is ook mogelijk dat overheden op regionaal niveau samenwerken aan de uitvoering van social return.

Een voorbeeld van regionale samenwerking: Coördinatiepunt Social Return

Een voorbeeld hiervan is Werk in Zicht, een samenwerkingsverband van gemeenten, UWV en Sociale Werkvoorzieningsbedrijven in Groningen en Noord-Drenthe. Werk in Zicht coördineert alle social return activiteiten in de arbeidsmarktregio Groningen.

Zo wordt in de online omgeving van Social Return Monitor bijgehouden welke projecten met social return worden aanbesteed, welke opdrachtnemer de opdracht gegund krijgt en op welke manier de social return verplichting wordt verantwoord. De arbeidsmarktregio’s Groningen, Drenthe en Friesland maken gebruik van dit monitoringssysteem. Ook andere arbeidsmarktregio’s in Nederland maken gebruik van soortgelijke systemen om de SROI verplichtingen te registreren.

Na de definitieve gunning maakt de opdrachtgever het project en de opdrachtnemer aan in de Social Return Monitor. Op zijn beurt is het de taak aan de opdrachtnemer om de resultaten bij te houden in de monitor. Indien van toepassing biedt een accountmanager of adviseur van de arbeidsmarktregio ondersteuning bij de werving en selectie van kandidaten. Als het erop lijkt dat de social return verplichting niet gehaald wordt, geeft de accountmanager advies over maatwerkactiviteiten. Is de verplichting na afloop van het project gehaald? Dan keurt de accountmanager de verantwoording goed in de monitor. Is dat niet het geval, dan kan er een sanctie worden opgelegd aan de opdrachtnemer.

Wat Etran voor de social return verplichting van jouw bedrijf kan betekenen

Etran geeft werkzoekenden de kans om zich te laten omscholen tot energieprofessional. Onze kandidaten hebben vaak een afstand tot de arbeidsmarkt en vallen in veel gevallen onder de SROI doelgroep. Omdat Etran hen uiteindelijk bemiddelt naar een nieuwe baan, kan een samenwerking met Etran een manier zijn voor je bedrijf om aan de social return verplichting te voldoen. Neem gerust contact met ons op hoe wij jouw bedrijf verder kunnen helpen.